Om u een idee te geven, Vos 8 begint zo: 'Beste leezur, Allereerst wil ik zegge sorrie as ik woorde furkeert spel. Ik ben un Vos!' Het boekje heeft de vorm van een brief die Vos 8 schrijft aan ons, de mensen, en meteen heeft Saunders je mee en heeft de Vos je sympathie. En dat wéét de Vos - hij leerde niet alleen 'Mens' spreken door bij een open raam te luisteren naar de verhaaltjes die een moeder voorleest bij het slapengaan, hij leerde er ook hoe verhalen in elkaar zitten: 'een goeje sgrijfur geeft jou as leezur ut zellefde slegte gevoel as de Mens in zun Furhaal. (…) As je Pienokkiejo bent, hep je zoowiets van: ik houter niet van om van houte sein. Ik ben lievur van vel, dan stopt vaadur Dzjepetto teminste met me te slaan met un haamur.'

Vos 8 was oorspronkelijk bedoeld als kinderboek met een happy end. Blij dat de redacteurs het niet helemaal zagen zitten en dat George Saunders zijn duistere geest de vrije loop kon laten. Hij maakte er een fabel van over de gigantische impact die de mens heeft op dieren en de natuur, lees er gerust een commentaar in op de klimaatverandering.

Tarantino

Het verhaal is eenvoudig: Vos 8 woont samen met andere vossen en zijn goede vriend Vos 7 in een woud, onder bescherming van de 'Groote Lijdur, Vos 28'. Maar hun vredige leventje wordt danig verstoord wanneer vrachtwagens het bos komen rooien om er beton te storten. VosZichtStaete heet de nieuwbouw. Watership Down twee punt nul. In een poging om zijn medevossen te redden, maakt Vos 8 iets gruwelijks mee. Saunders doet je maag keren bij een extreem wrede scène waarbij twee mannen Vos 7 doodschoppen. Zinloos geweld heet dat. Waar Quentin Tarantino ons leerde lachen met afgesneden oren, en actiefilms ons doen joelen om meer explosies en een hogere dodentol, weet Saunders er ons met zijn fictief vosje op te wijzen hoe pijnlijk, onrechtvaardig en traumatisch geweld kan zijn. Dat is vakmanschap. 'Saunders lezen is morele opvoeding', schrijft The Guardian. En zo is het maar net. Net als in Lincoln in de bardo staat empathie centraal in dit verhaal.

Maar voor u gillend wegloopt: het is niet louter kommer en kwel. Saunders zou Saunders niet zijn als zijn boek niet ook erg grappig was. De fonetische spelling van Vos 8 is, nadat je eraan gewend bent geraakt, heel plezierig. Vertalers Erik Bindervoet en Robbert-Jan Henkes hebben zich uitmuntend van hun uitdagende taak gekweten. Vertaal maar eens Saunders, de stijlkoning die soepel kan schrijven in ieder idioom. Veel van zijn aantrekkingskracht haalt het schattige vosje net uit zijn gebrekkige taalgebruik, en ook in het Nederlands werkt dat goed. Bovendien krijgen we een spiegel voorgehouden en zien we ons dwaze hedendaagse taalgebruik erin gereflecteerd, wanneer we Vos 8 dingen horen zeggen als: 'Gast, moetje mij zien' of 'Ik gingvan'.

Vos 8 telt amper 55 bladzijden, maar ze komen binnen. Saunders weet zijn vos een gravitas te geven, een inzicht in hoe inktzwart het leven kan zijn. Een gek contrast: de grappige, aandoenlijk fout gespelde woorden tonen een zwaar depressieve en getraumatiseerde vos. Maar net als Saunders zelf behoudt de vos steeds een metaperspectief. Zo schrijft hij tegen het einde: 'Toenik me furhaal net trug las, ging ik van: O neej, me Furhaal is un dompur. Der gaat een goeje vrient doot en der zit nerreges iets opbeurunts in, of un wijze les.'

Vos 8 schrijft de brief omdat hij wil weten wat er met ons, mensen, aan de hand is. Hij zoekt een reden voor het geweld dat hem is aangedaan. Hij eindigt zijn tekst met een boodschap die bijna pijnlijk oprecht is. Als een Aesopus komt hij alsnog met een wijze les, een tip van 'een simpulle Vos': 'As jullie wille dat je Furhaale goet afloope, prebeer dan een beetje aardugger te sein.'

Vertaald door Erik Bindervoet en Robbert-Jan Henkes, De Geus, 55 blz., 12,50 €. Oorspronkelijke titel: 'Fox 8'.

Verberg tekst

Vos 8 heeft een grote fantasie en is altijd anders geweest dan de andere vossen. Hij heeft, door naar voorgelezen sprookjes te luisteren, de taal Mens geleerd. Wanneer het nieuwe winkelcentrum VosZichtStaete in hun leefgebied gebouwd wordt, heeft hij goede hoop op een relatie tussen mensen en vossen. Mensen zijn echter niet altijd zoals in de sprookjes en al snel moeten ook vos 8 en zijn roedel dit ondervinden. Deze novelle, in de vorm van een brief aan de lezer, vertelt het verhaal van vos 8. George Saunders (1958) won eerder al prijzen voor zijn verhalen en in 2013 werd hij zelfs opgenomen in de lijst van de 100 meest invloedrijke mensen ter wereld. Saunders is vooral bekend van zijn vaak satirische korte verhalen en 'Vos 8' doet hier niet voor onder. In 'Vos 8' zijn dan ook allerlei onderwerpen terug te vinden, van natuurvervuiling en dierenmishandeling tot de klimaatcrisis en het vluchtelingenprobleem. De fabel eindigt met een boodschap voor alle leeftijden: als mensen een verhaal met een goed einde willen, zouden ze eens aardiger tegen elkaar moeten zijn. Een satirische fabel voor volwassenen, geschreven in fonetisch Nederlands. Met illustraties van Chelsea Cardinal. De auteur ontving de Man Booker Prize voor zijn roman 'Lincoln in de bardo'* (2017). Verberg tekst